အစကောင်းမှ အနှောင်းသေချာ

Posted on

အပိုင်း ၄။​ အစကောင်းမှ အနှောင်းသေချာ

မောင်မယ်တို့ရေ မီးဘေးရှောင် မလောင်ခင်ကတား ဆိုသလို စာဥဒီနေရာမှာ အကြံပေးချင်တာက ခုနကပြောထားတဲ့ အွန်လိုင်း နှောင့်ယှက်မှုတွေ ဖြစ်မလာအောင် အစကတည်းက ကိုယ့်ကိုယ့်ကို ဆင်ဆင်ခြင်ခြင် ကာကွယ်ထားရင် ဘာတစ်ခုမှ ဖြစ်လာမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဘော်ဒါကြီး ပေါ်ဦး တစ်ချိန်လုံးပြောနေသလိုပဲ အွန်လိုင်းပေါ်မှာ ဘေးကင်းလုံခြုံအောင် ဆင်ခြင် နေထိုင်တတ်ကြရင် ဘာမှ ပူစရာမလိုတော့ဘူးလေ။ ဒီမှာလည်း စာဥ နောက်တစ်ခေါက် အကျဥ်းချုံး ပြန်သတိပေးမယ်နော်။

အဲ့တော့ စဉ်းစားရမယ့် အချက်တွေကတော့

၁) အွန်လိုင်းပေါ်မှာ ရောက်နေမယ့် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်တွေကို လုံလုံခြုံခြုံထားပါ။

ကဲ ပေါ်ဦးကလည်း သူ့အလှည့်တုန်းက အကျယ်တဝင့် ဒီအရာတွေကို ထပ်ခါတလဲလဲ ပြောထားပြီးပြီနော်။ မေ့သွားရင် ပြန်သွားဖတ်ပါ။

၂) မိမိရဲ့ ဒီဂျစ်တယ် စက်ပစ္စည်းတွေဖြစ်တဲ့ ဖုန်း နဲ့ ကွန်ပြူတာတွေကို လုံလုံခြုံခြုံထားပါ။

ကိုယ့်ရဲ့ အချက်အလက်တွေရှိနေတဲ့ ဒီ ဖုန်း နဲ့ ကွန်ပြူတာ စတဲ့ ဒီဂျစ်တယ် စက်ပစ္စည်းတွေကို သူများ မခိုးနိုင်အောင် ဒါမှမဟုတ် သူများခိုးမသုံးနိုင်အောင် မမြဲတမ်း သတိပြုပါ။ မေ့သွား၊ ပြောက်သွား၊ ခိုးသွားရင်တောင်မှ ကိုယ့်စက်တွေကို စကားဝှက်များ / pin များနှင့် သော့ခတ်ထားခြင်းအားဖြင့် မိမိအချက်အလက်နဲ့ အကောင့်ကို သူများမရအောင် ကာကွယ်ထားပါ။

၃) မိမိရဲ့ အင်တာနက် အကောင့်များကို လုံလုံခြုံခြုံထားပါ။

ပေါ်ဦးက ဒါနဲ့ပက်သက်ပြီး အများကြီး ပြောထားတယ်နော်။ ပြန်သွားဖတ်ကြည့်ပါ။

၄) အွန်လိုင်းအနှောင့် အယှက်တွေကို ကြုံတွေ့ရလာရင် အကူအညီရယူပါ။

ပြဿနာကြုံတွေ့လာရင် ကိုယ်တစ်ယောက်တည်း ကြိတ်မှိတ်ဖြေရှင်းတာထက် မိမိရဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်က ကူညီပေးနိုင်မယ့်သူတွေဆီကနေ အထောက်အပံ့များရယူပါ။

ဒီလိုဆိုရင်တော့ စာဥတို့ အင်တာနက် အသိုက်အဝန်းမှာ အသုံးပြုသူအတွက် အနှောင့်အယှက်ကင်းပြီး စိတ်အေးချမ်းမယ့် ပတ်ဝန်းကျင့်ကို တည်ဆောင်နိုင်မှာပါ။ ဆက်လက်ပြီး လူ့အသိုက်အဝန်းတစ်ခုလုံးအနေနဲ့ သာယာတဲ့ အင်တာနက်ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခု တည်ဆောက်ဖို့ ဘယ်လိုမျိုး ကျင့်ဝတ်တွေ ရှိသင့်တယ်ဆိုတာဆက်ပြောပြမယ်။

VoteMM ကိုဘယ်လိုသုံးကြမလဲ?
ဘော်ဒါတို့ကို application အသစ်လေးတစ်ခုနဲ့ မိတ်ဆက်ပေးချင်ပါတယ်။ ဒီ app လေးက အခု ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲနီးလာတာနဲ့အမျှ အသုံးပိုဝင်လာမဲ့ app လေးဖြစ်သလို ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ပတ်သက်သမျှဗဟုသုတအစုံကိုလည်း လေ့လာလို့ရတဲ့နေရာလေးဖြစ်ပါတယ်။ အမျိုးသမီးတွေအနေနဲ့ အိမ်မှုကိစ္စတွေ၊ အလုပ်ကိစ္စတွေ၊ လူမှုရေးကိစ္စတွေနဲ့ မအားလပ်တာမျိုးဖြစ်နေလို့
ချစ်သူ၊အိမ်ထောင်ဖက်၊မိတ်ဆွေတို့နှင့် မိမိ Password များကို မျှဝေအသုံးပြုသင့်ပါသလား?
မိမိချစ်သူ၊ အိမ်ထောင်ဖက်၊ မိမိ၏သူငယ်ချင်းများ၊ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များနဲ့ မိမိ password/PIN code ကိုဘာလို့မမျှဝေသင့်တာလဲ။ မိမိချစ်သူ (သို့) မိမိအိမ်ထောင်ဖက်ကို password/PIN code ​ တွေ share ထားခဲ့မယ်ဆိုရင် မထင်မှတ်ဘဲ ကွဲသွားတာမျိုး၊ မပေါင်းတော့တာမျိုးဆိုရင်
ယူနီကုဒ်ကိုဘယ်လိုပြောင်းကြမလဲ?
ZAWGYI VERSION: မိတ္ေဆြဟာ ကြန္ပ်ဴတာကို အခုမွ စတင္အသုံးျပဳတာမဟုတ္ဘူးဆိုရင္ အမ်ိဳးအစားအမ်ားႀကီးရွိတဲ့ ျမန္မာေဖာင့္ ေတြနဲ႔ ရင္းႏွီးခဲ့ဖူးမွာပါ။ တစ္ခါတစ္ေလ အစည္းအေဝးပြဲတစ္ခုခုမွာ ျမန္မာစာနဲ႔ ေရးထားတဲ့ powerpoint ေတြက ေဖာင့္မတူဘူးဆိုတဲ့ အျဖစ္ေၾကာင့္ ေႏွာင့္ေႏွး​ရတာမ်ိဳးႀကဳံဖူးတယ္မဟုတ္လား။ ဒါမွမဟုတ္
အွန်လိုင်းပေါ်မှာ ဘယ်အရာတွေက သတင်းအတုအယောင်တွေလဲ
ဆိုရှယ်မီဒီယာသုံးတဲ့အခါ ဘယ်သတင်းတွေကအမှန်လည်းဆိုတာကို ဝေခွဲရခက်လေ့ရှိကြပါတယ်။ အွန်လိုင်းပေါ်မှာ သတင်း​တွေမျှ​ဝေတဲ့အခါ အချက်အလက်တွေမမှန်ပဲ မျှဝေတတ်တဲ့ပုံစံမျိုးရှိကြပါတယ်။  ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ မဟုတ်မမှန်တဲ့သတင်းတွေကိုမျှဝေတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊  မသိလို့မျှဝေတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊  အရေးကြီးတာကတော့ ကိုယ်ဖတ်နေတဲ့သတင်းအချက်အလက်​တွေက  မှန် မမှန်ဆိုတာကိုသိဖို့ပါပဲ။ အဲ့ဒီတော့ အ​သေးစိတ်ထပ်သိရ​အောင် အောက်မှာ​ဖော်ပြထားတဲ့ သတင်းမှားတွေဖြစ်လေ့ရှိတဲ့ အချက်အလက်​များကို ဆက်ကြည့်လိုက်ကြရအောင်နော်။  
COVID နဲ့သက်ဆိုင်တဲ့သတင်းတွေကိုဘယ်မှာဖတ်ကြမလဲ?
အင်တာနက်ဘော်ဒါမှာ Covid-19 နဲ့ပတ်သက်လို့ ဘယ်မှာသတင်းအမှန်နဲ့ သတင်းမြန်တာတွေကို ဖတ်ရမလဲဆိုတာမျိုးကိုလာမေးကြတာတွေရှိပါတယ်။ Covid-19 နဲ့ပတ်သတ်လို့ အရမ်းစိုးရိမ်ပူပန်မှု တွေမဖြစ်ရအောင်နဲ့သတင်းမှားတွေနဲ့မကြုံရအောင် အောက်မှာဖော်ပြထားတဲ့ Page လေးတွေကိုသွားရောက်လေ့လာနိုင်ပါတယ်။ World Health Organization Myanmar (WHO) (https://web.facebook.com/WorldHealthOrganizationMyanmar/?_rdc=10&_rdr) ဒီPageမှာဆိုရင်
COVID ကာလမှာ စိုးရိမ်မှုတွေကဘာဖြစ်မလဲ?
Covid ကာလမှာ သတင်းမှားတွေနဲ့ ကောလာဟလတစ်ချို့ ထွက်နေတာကိုတွေ့ရှိရပါတယ်။ အခုလိုအချိန်မှာ ကိုယ်ခံအားကောင်းအောင်နေဖို့နဲ့ ကျန်းမာရေးဂရုစိုက်ဖို့က အရမ်းအရေးကြီးပါတယ်။ လူကြီးလူငယ်မရွေး ကူးစက်ဖြစ်ပွားနေတဲ့ဒီကာလမှာ  ဘာတွေက ကောလာဟလတွေဖြစ်မလဲ။ ဘာတွေကိုစိုးရိမ်နေကြတာလဲ။ ဆိုတာကို ပြောဆိုဆွေးနွေးချင်ပါတယ်။ Covidနဲ့ ပတ်သတ်တဲ့ တစ်ချို့ကောလာဟလတွေကတော့  ၁။
အင်တာနက်ငွေကြေးနှင့်လူမူဘဝ
အင်တာနက်မှာဆိုရင် အများကြီးအထောက်ကူပြုတဲ့လုပ်ဆောင်ချက်တွေထဲမှာမှ ငွေလွှဲ တာလဲတစ်ခုအပါဝင်ပါပဲ။ အွန်လိုင်းပေါ်ကနေတစ်ဆင့်ဘဏ်လုပ်ငန်းစဥ် လုပ်ဆောင်မူတွေကို Mobile Bankingလို့ ခေါ်ပါတယ်။ Mobile Banking မှာအဓိကလုပ်လို့ရတာကတော့ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျဘဏ်ကိုသွားစရာမလိုပဲ လွယ်လွယ်ကူကူနဲ့ တစ်ဖက်ကိုပိုက်ဆံလွှဲလို့ရတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ Mobile Banking ဖြင့်လုပ်ဆောင်နိုင်သော အကျိုးကျေးဇူးများကတော့ -
ပိုက်ဆံအလိမ်မခံရအောင်သတိပြုကြရန်
မထွေးနဲ့ ဦးကိုဆို တဲ့လင်မယားနှစ်ယောက်ရှိပါတယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်က Covid ကာလကြီးမှာ အလုပ်တွေကလည်းအဆင်မပြေ၊ သားသမီးတွေကလည်း သားတစ်ယောက် သမီးတစ်ယောက်ဆိုတော့၊ သူတို့မှာ အင်မတန်ကိုရုန်းကန်ကြရပါတယ်။ တစ်ရက်တော့ ဦးကိုကစိတ်ပြေလက်ပျောက် အင်တာနက်သုံးရင်းနဲ့ Facebook ပေါ်မှာ ၁ သိန်းသွင်း ရင်
Privacy ဆိုတာကိုဘယ်လိုနားလည်ထားလဲ?
Privacy ဆိုတာဘာလဲ။ ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာဖြစ်တဲ့အရာတွေကို သတိမပြုမိပဲနဲ့ လူမှုကွန်ယက်ပေါ်မှာတင်ဖြစ်တာတွေ ကြုံဖူးကြမယ်ထင်ပါတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ privacy ကို အ‌လေးမထားမိခြင်းကြောင့် မသမာသူတွေနဲ့ သူစိမ်းတွေက အလွယ်တကူရယူနိုင်ပါတယ်။ တကယ်တော့ privacy ဆိုတာ ကိုယ့်ရေးကိုယ်တာကိစ္စဖြစ်ပြီး အရာရာဟာ သူများနဲ့မမျှ‌ဝေသင့်တဲ့အရာတွေဖြစ်ပါတယ်။
မိမိကိုယ်တိုင် Cyberbullying လုပ်မိနေပြီလား?
Cyberbullying ဆိုတဲ့အကြောင်းကို ဒီတစ်ခါ မိတ်ဆွေတို့ကိုမျှ‌ဝေပေးချင်ပါတယ်။ အခုလို အင်တာနက်ခေတ်ကြီးမှာ မိတ်‌ဆွေတို့ကိုယ်တိုင် cyber bullying လုပ်နေမှန်းမသိတာမျိုးနဲ့သတိမပြုမိတာမျိုးဖြစ်နိုင်ပါတယ်၊ အဲ့ဒါကြောင့်လည်း သိပြီးသားသူတွေအတွက်ရော reminder အနေနဲ့ဖြစ်ဖြစ်၊ မသိသေးသူတွေအတွက်ပါ ဒီစာလေးကိုရေးပေးလိုက်ပါတယ်။ အဲ့ဒီတော့ cyberbullying ဆိုတာ မြန်မာလိုဘာသာပြန်မယ်ဆိုရင်